Патримониальный контекст советской бюрократии

Abstract

В статье исследуется патримониальный характер советской бюрократии. Отмечается, что приход к власти большевиков сопровождался широкомасштабной социальной инженерией, нацеленной на радикальное переустройство общественной жизни на основе заданного проекта. Его практическая реализация сопровождалась установлением диктатуры одной партии, ликвидацией рыночной экономики, возрождением единства власти и собственности. Упразднив дореволюционную бюрократию,большевики рассчитывали привлечь к управлению государством рабочих и крестьян. Однако осознав невозможность задуманного, они начали создавать новую бюрократию. Данные процессы происходили на фоне пренебрежения к законам и утверждения синкретизма государственной власти. В стране сформировался директивно-приказной стиль управления и военизированный характер государственной службы. Выше всего ценилось не знание формальных правил, а политическая преданность и верность вождю. Ядром советской бюрократии стала партийная номенклатура, денежное содержание которой неизменно дополнялось различными привилегиями и натуральными выплатами. В результате советское чиновничество стало напоминать патримониальную бюрократию традиционного общества. В послесталинский период развитие советской бюрократии характеризовалось кадровым застоем и формированием «теневой» экономики в сфере государственного управления. В заключение статьи делается вывод, что патримониальные свойства советской бюрократии стали одной из причин, которая не позволила осуществить постиндустриальную модернизацию экономики

W artykule zawarto rozważania nad patrymonialnym charakterem radzieckiej biurokracji. Zauważono, że dojściu do władzy bolszewików towarzyszył projekt społeczny, celem którego była radykalna reorganizacja życia publicznego. W praktyce oznaczało to ustanowienie dyktatury jednej partii, eliminacja gospodarki rynkowej, odnowienie idei jedności władzy i własności. Po zniesieniu przedrewolucyjnej biurokracji bolszewicy mieli nadzieję zachęcić robotników i chłopów do uczestnictwa w sprawowaniu władzy. Zdając sobie jednak sprawę z trudności w tym zakresie, zaczęli tworzyć nową biurokrację. Procesy te odbywały się na tle lekceważenia prawa i akceptacji synkretyzmu państwowego. W kraju ukształtował się dyrektywno-mandatowy styl zarządzania i zmilitaryzowany charakter usług publicznych. Przede wszystkim nie ceniono profesjonalizmu, ale polityczną lojalność i wierność wodzowi. Rdzeniem radzieckiej biurokracji była nomenklatura partyjna, której treść monetarną niezmiennie uzupełniały różnego rodzaju przywileje. W rezultacie radziecka machina urzędnicza zaczęła przypominać patrymonialną biurokrację tradycyjnego społeczeństwa. W okresie postalinowskim rozwój radzieckiej biurokracji charakteryzował się stagnacją kadr i pojawieniem się tzw. „szarej strefy” w dziedzinie administracji publicznej. Podsumowując, patrymonialny charakter radzieckiej biurokracji był jednym z powodów, które uniemożliwiły postindustrialną modernizację gospodarki